Door Eva Oude Elferink / 29 augustus 2012
Ze is bekend als de koningin van de publieke omroep, als hofjournalist, verslaggever en radiopresentator. Maartje van Weegen gaat met pensioen – vrijwillig – en ziet verwonderd om.
Daar stond ze dan, in de stromende regen. Op het dak van het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel, tijdens een staatsbezoek van de koningin in 2006. Ieder moment kon Maartje van Weegen (61) live gaan. ‘Met paraplu’s probeerden we de boel droog te houden. Alle beelden waren weggevallen, maar door de eindredactie werd ik alsnog in de uitzending gezet. Ze moesten wel. Dus zei ik maar ‘het is lastig commentaar geven bij beelden die je niet ziet’. Gelukkig kende ik de rest van mijn tekst uit mijn hoofd, want mijn papiertje was doorweekt. Maar het lukte. Als je daar als team doorheen komt, ben je zo extreem blij. Als je dan ’s avonds je cappuccino drinkt, klopt je hart nog in je keel.’
Gaat u dat missen?
‘Neuh. Die adrenaline stop ik straks in mijn pianolessen. De mensen, de collega’s, die ga ik missen.’
Nederland kende haar jarenlang als ‘Maartje van het nieuws’, ‘Maartje van de koningin’ en sinds 2006 ook een beetje als ‘Maartje van de klassieke muziek’. Maar vanaf vrijdagmiddag klokslag twaalf uur is ze ‘gewoon’ Maartje. De koningin van de publieke omroep gaat met pensioen.
Na eerder afscheid te hebben genomen van de televisie, stopt Van Weegen nu ook bij de radio. Het was simpelweg tijd, zegt ze. ‘Puur intuïtie. Ik ben niet te oud, we worden met zijn allen niet wegbezuinigd. Dit voelde gewoon als een goed moment.’
Haar kenmerkende lage stem zal komende vrijdag voor het laatst op de radio te horen zijn tijdens een live-uitzending van De Klassieken, het Radio 4-programma van de AVRO dat Van Weegen de laatste zes jaar van negen uur ’s ochtends tot het middaguur presenteerde.
Voor de gelegenheid is de studio in Hilversum ingeruild voor het Concertgebouw in Amsterdam. ‘Het Concertgebouw’, herhaalt Van Weegen met gespeelde verbazing. ‘Dat is toch eigenlijk te zot.’
De uitzending wordt een samenraapsel van hoogtepunten uit een lange carrière die 41 jaar geleden bij de KRO begon. Welke dat zijn, weet Van Weegen niet. Van haar collega’s moet het draaiboek zo lang mogelijk een verrassing blijven. Bui-ten-gewoon lastig, vindt ze. ‘Ik heb graag een beetje controle. Afgezien van alle rampen die ik voor de NOS heb verslagen. Ik bedoel Fortuyn vermoord, Saddam Hussein teruggevonden, 9/11. Afgezien van die onverwachte dingen, ging ik altijd voorbereid de studio in. Altijd. Ik wil het graag goed doen. En opeens gaat het om mij, dat vind ik eigenlijk ook maar raar.’
Op 21-jarige leeftijd verscheen Van Weegen, toen nog met schouderlang haar en een pony, voor het eerst op televisie als presentatrice van Studio Vrij, een twee uur durend liveprogramma over hobby’s en vrijetijdsbestedingen. Het jasje dat ze die eerste uitzending droeg, heeft haar moeder altijd bewaard. Ze past hem nog, zegt ze. ‘Studio Vrij heb ik een aantal seizoenen gedaan. Maar een hobby-iemand ben ik nooit geworden.’ Ook haar presentatie van het spelprogramma Cijfers en Letters was van korte duur. ‘Ik ben niet zo van de spelletjes’, zegt Van Weegen. ‘Er is geen talent aan mij verloren gegaan qua showprogramma’s.’
Van presentatrice en quizmaster maakte Van Weegen eind jaren zeventig gaandeweg de overstap naar zwaardere programma’s op zowel radio als televisie. Met het oog op morgen, Het Capitool. Haar carrière nam een vlucht toen ze voor het NOS-Journaal de halfzeseditie ging presenteren. Een nieuwe formule, die al gauw een succes bleek. Ze werd Nederlands eerste ‘anchor- woman’, een die niet alleen het Journaal presenteerde maar ook livegesprekken voerde. ‘Dan sprak ik direct met Haye Thomas, onze correspondent in Washington. Een re-vo-lu-tie! Daar moet je nu toch heel hard om lachen.’
Wat beschouwt u als uw eerste sprong naar de serieuzere journalistiek?
‘Er is nooit sprake van een keerpunt geweest. Anderen vroegen mij altijd. En als ik nu terugkijk, heb ik op de goede momenten ja gezegd. Ik heb het altijd leuk gevonden om nieuwe programma’s op te zetten. Ratel was nieuw, Op de valreep was nieuw. Toen Lars Andersson – als je zijn naam gebruikt, met twee s’en – mij voor het Journaal vroeg, was dat ook nieuw. Ik heb zelf nooit gedacht: dit is te licht, ik wil zwaarder. Anderen dachten blijkbaar dat ik dat wel zou kunnen. Je groeit er ook in. Ik had zonder dertien jaar KRO nooit het Journaal zo kunnen doen.’
Eind jaren negentig vroeg dezelfde Lars Andersson u om de nieuwsdesk in te ruilen voor de liveverslaggeving van koninklijke evenementen. Van anchorwoman naar hofcorrespondent. Die rol leverde u veel kritiek op en maakte u een dankbaar slachtoffer voor columnisten…
Onderbreekt. ‘Ja. Héérlijk. Héérlijk was dat voor ze.’
Hoe kijkt u terug op die periode?
‘De opzet was: weer iets nieuws. De NOS wilde zaken rondom het Koninklijk Huis serieuzer aanpakken, niet alleen maar Prinsjesdag en Koninginnedag. Juliana, Bernhard, iedereen leefde nog. Dus werd ik gevraagd. Eigenlijk wist ik niet waar ik ja tegen zei. Ik zei ja tegen iets nieuws opzetten. Met zijn allen. En dat dan met zijn allen serieus aanpakken. Als je de monarchie achterhaald vindt, ga je zeggen dat de NOS te volgzaam is. Maar dat is niet leuk, dus pak je één iemand. En dat werd ik.’
Sommige collega’s verweten u niet kritisch genoeg te zijn in uw verslaggeving. U zou zich door de Rijksvoorlichtings-dienst hebben laten influisteren, niet de juiste vragen hebben gesteld. Voelde u zich nog wel serieus genomen als journalist?
‘Ja, omdat… Het was eigenlijk meer tegen het fenomeen gericht. Het koninklijk huis, tradities. Ik werd daar alleen de verpersoonlijking van. De stukjes die in die tijd werden geschreven, waren op zijn zachtst gezegd niet leuk om te lezen. Dat is het trouwens nog steeds niet. Maar veel was ook ongefundeerd.
‘Kijk, als ik te snel praat, dan kan ik daar iets aan doen. Maar aan mijn wezen kan ik niets veranderen. En dat influisteren.’ Van Weegen maakt met haar hand een wuivende beweging. ‘Ik heb altijd naar eer en geweten gehandeld.’
Toch trok u het zich persoonlijk aan?
‘Nou, ook ja. Je kunt niet iedereen plezieren. Dat heb ik in de loop van de tijd misschien ook wel moeten leren. Vanaf het moment dat ik heb aangekondigd te stoppen met De Klassieken krijg ik zoveel lieve berichtjes. Sommige mensen zijn echt aangedaan, sturen bloemen, kaartjes. Maar er zullen vast ook mensen zijn die denken, eindelijk. Ein-de-lijk zij we van die vrouw af.’
Sinds Van Weegen De Klassieken presenteert, is het aantal luisteraars met 30 procent gestegen. Dagelijks schakelen ongeveer 100 duizend mensen op haar stem in. Of, zoals zij het zelf noemt, ‘haar sfeer’. Maar ook hier werd de presentatrice geconfronteerd met boze telefoontjes en hatelijke mails. Geen musicus, geen conservatorium. Wat had zij nou te vertellen over klassieke muziek?
‘De formule was te toegankelijk, ik was te toegankelijk. Dan heb je dus toegankelijk plus toegankelijk, dat was te erg voor Radio 4.’
U zou geen verstand hebben van klassieke muziek, toch is De Klassieken sinds uw komst het best beluisterde programma op Radio 4. Hoe verklaart u dat succes?
‘Ik denk dat het een combinatie is van de toon, de feiten en de muziekkeuze. Ik word omringd door mensen die alles van klassieke muziek weten, zij stellen de speellijsten samen. Ik houd erg van barok, dus dat zit er veel in. Zelf vind ik het dan weer leuk om iets extra’s of persoonlijks toe te voegen aan een introductie. Zo speelde ik vanochtend Les indes galantes van Rameau. Fantastische muziek. Dan zeg ik zoiets als ‘Hoe je stemming ook is, als je deze muziek hoort, gaan de wolken weg en schijnt de zon. Zo ervaar ik het ten minste’.’
‘Dat zo veel mensen naar De Klassieken luisteren, zal heus wel een beetje met mij te maken hebben. Je probeert een bepaalde sfeer te creëren, een vorm van intimiteit. Dat doe ik met mijn stem, met de informatie die ik geef. Blijkbaar spreekt dat mensen aan.’
Het is ook niet zo dat ze zelf geen kennis van zaken heeft, zegt ze. Haar allereerste baantje was bij De Koos, een impresariaat voor klassieke muziek. En samen met haar man Joop Daalmeijer, oud hoofd van de Wereldomroep en voorzitter van de Raad voor Cultuur, bezoekt Van Weegen al jaren klassieke concerten, ‘soms wel drie of vier in de week.’ De Matthaüs Passion blijft favoriet.
En luistert u thuis dan ook nog vaak naar klassieke muziek?
‘Soms vind ik stilte ook fijn. Opera’s zal ik zelden thuis luisteren. Grote werken, de Wagners en Mahlers, daarvoor vind ik het huis te klein. Dan let ik ook niet op. In een concertzaal kun je wel een paar uur geconcentreerd luisteren, maar thuis nam ik daar niet zo vaak de tijd voor. Dat zal nu wel komen.’
Uw man ging een dag na zijn pensioen meteen weer aan de slag. Denkt u dat u stil kunt blijven zitten?
‘Nou ik zit nog in allerlei bestuurtjes, dus echt stil zal ik niet zitten. Maar ik weet het niet, ik ken het niet. Ik ben elke dag met plezier naar Hilversum gereden, heb altijd vooraan gestaan bij alle grote gebeurtenissen. Voor iemand die de wereld graag een beetje in de gaten houdt, was dat een bevoorrechte positie.’
Glimlachend: ‘Nu is het tijd voor andere dingen. Pianolessen, Italiaans leren. Geen grote vergezichten, hoor.’
CV Maartje van Weegen
1950 Geboren als Maartje Walet op 7 oktober in Bussum Opleiding: mulo, avond-atheneum
1971 Treedt in dienst van de KRO: presenteert de televisieprogramma’s Studio Vrij en Cijfers en Letters en de radioprogramma’s Ratel, Met het oog op morgen, Op de valreep en Echo
1984 In dienst van NOS: presenteert het Halfzesjournaal en Het Capitool. 1987 Spraakmakend interview met prinses Juliana en prins Bernhard
1989NOS laat, NOVA, en M2 (met Mart Smeets)
1999 Royaltycorrespondent: verslaat koningshuisaangelegenheden en grote evenementen voor NOS-Actueel
2000 Interview met koningin Beatrix, vanwege het 20-jarig jubileum van de vorstin
2006 Presenteert Radio 4-programma De Klassieken
2007 Neemt afscheid van televisie tijdens de Provinciale Statenverkiezingen
2012 Stopt met De Klassieken
Maartje van Weegen is getrouwd met Joop Daalmeijer, voormalig programmamaker en omroepvoorzitter.
