Door Eva Oude Elferink en Gert van Langendonck / 29 maart 2016
In plaats van eenheid tegen de terreur verzandde België het afgelopen paasweekeinde in oude politieke tegenstellingen.
Twaalfhonderd zwarte, rode en gele ballonnen liggen onaangeroerd bij Sophie Barthélemi (42) thuis in Waals-Brabant. Ze is medeorganisator van de Mars tegen de Angst, die de Belgen zondag had moeten verenigen tegen de terreur, vijf dagen na de aanslagen in Brussel.
Na een minuut stilte zouden de ballonnen boven het Beursplein worden losgelaten. Er zou een meisjeskoor gaan zingen, en dan zouden ze gaan lopen, de duizenden mensen die hadden aangegeven naar de mars te willen komen.
Het liep anders. Minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon en de Brusselse burgemeester Yvan Mayeur deden een dringende oproep: de politie had het al te druk met het onderzoek naar de aanslagen en kon de veiligheid van de betogers niet garanderen. Barthélemi en haar collega’s zagen zich gedwongen de mars op het laatste moment af te gelasten.
Op het Beursplein, waar Brusselaars vorige week troost zochten bij elkaar, zijn zondag toch honderden mensen bijeen. Wildvreemden houden elkaars handen in de lucht: samen zijn zij één. Tot kort voor drieën de sfeer helemaal omslaat.
Op dat moment komen vanaf het Noordstation zo’n 450 mannen het Beursplein op. Ze dragen zwart, velen zijn gemaskerd, een deel is skinhead. Het zijn hooligans uit heel België, voor het grootste deel extreem-rechts. Op hun spandoeken staan slogans als ‘Casuals Against Terrorism’ en ‘Fuck ISIS’.
Er wordt geduwd, getrokken. Omstanders proberen te voorkomen dat de hooligans de plek naderen waar een zee van bloemen en kaarsjes is ontstaan. Minuten later hebben de hooligans ook de trappen van de Beurs ingenomen. Ze roepen: „On est chez nous!” (‘Wij zijn hier thuis’) en zoeken ruzie met mensen met een andere huidskleur. En hoewel sommigen roepen dat ze „geen fascisten” zijn, brengen ze wat in de omstandigheden niet anders kan worden begrepen dan als de Hitlergroet.
Groeiende frustratie
„Het was duidelijk dat ze de confrontatie zochten”, zei politiewoordvoerder Christian De Coninck in de Belgische media. „Ze brachten fascistische groeten.”
Drie kwartier na aankomst worden de hooligans onder luid applaus van de aanwezigen door de oproerpolitie met waterkanonnen weggespoten richting Noordstation. Een tiental mensen wordt gearresteerd, de rest wordt op de trein gezet.
Sophie Barthélemi volgde de gebeurtenissen thuis op tv met groeiende frustratie. Ze begrijpt niet waarom de Mars tegen de Angst niet mocht doorgaan maar honderden hooligans wel ongemoeid naar de Beurs mochten marcheren. „Misschien hadden we toch moeten gaan. Als we daar met zijn tienduizenden hadden gestaan, waren die hooligans vast niet gekomen.”
Naar aloude Belgische gewoonte leidden de incidenten aan de Beurs onmiddellijk tot een politieke rel. De Brusselse burgemeester Mayeur, een Franstalige socialist, haalde fel uit naar minister Jambon van de Vlaams-nationalistische N-VA.
„Vlaanderen is Brussel komen bevuilen met zijn extremisten, het publiek van N-VA”, aldus Mayeur, voorbijgaand aan het feit dat zich onder de hooligans ook veel Franstaligen bevonden. Jambon liet slechts weten dat de incidenten aan de Beurs onder Mayeurs verantwoordelijkheid vielen. De N-VA weigerde een gezamenlijke verklaring met andere partijen te ondertekenen waarin het extreem-rechtse optreden werd veroordeeld.
België, dat internationaal toch al zwaar onder vuur lag, kon de vertoning aan de Beurs, onder het oog van de buitenlandse tv-ploegen, missen als kiespijn. De fractieleider van de Franstalige liberalen, Vincent De Wolf, noemde het ‘rampzalig’ voor het imago van Brussel en België.
In de Marokkaanse gemeenschap in Brussel sprak men maandag van een gemiste kans. In de Brusselse moskeeën was in het vrijdaggebed opgeroepen massaal deel te nemen aan de mars op zondag. „Ik hoor zo vaak: waarom horen we de Marokkaanse gemeenschap nooit over het terrorisme? Ik denk dat we zondag met velen waren geweest”, zegt Hassan Rahali, socialistisch gemeenteraadslid in Molenbeek.
De angst regeert
De moslimgemeenschap heeft het er moeilijk mee dat zij na elke aanslag gevraagd wordt zich te verantwoorden, zegt Rahali. „Maar dit was anders: het was allemaal samen tegen de terreur. Als Belgen. Want de bommen hebben dinsdag ook geen onderscheid gemaakt: ze hebben zowel moslims als niet-moslims gedood.”
De hooligans, verenigd onder de noemer Casuals Belgium United, willen zaterdag naar Molenbeek zelf trekken. Daar is een betoging gepland van Génération Identitaire, een uit Frankrijk overgewaaide beweging van rechtse jongeren die zich verzetten tegen de multiculturele samenleving. Burgemeester Schepmans van Molenbeek heeft de betoging verboden.
En de Mars tegen de Angst? Jambon riep de organisatoren op de manifestatie „enkele weken” uit te stellen. Maar als het aan Barthélemi ligt, is het liever vandaag dan morgen. „We moeten nu, nú iets doen.” Al vraagt ze zich af of de mensen dan nog wel durven te komen. „Het is schandalig”, zegt ze. „We wilden tonen dat je geen angst moet hebben, maar nu is het de angst die regeert.”
