Door Eva Oude Elferink / 24
Zijn satirische videoblogs hebben een miljoenenpubliek. Binnenkort is hij in 42 landen op tv te zien. De BBC wil hem hebben, maar Ikenna Azuki woont gewoon in Amsterdam.
Om dictators kun je maar beter lachen. Net als om corrupte ambtenaren, pastoors die in dikke jaguars rondrijden of een omstreden anti-homowet. ‘Lachen legt de absurditeit van een situatie bloot’, zegt Ikenna Azuike (34). Dus doet hij neptanden in, klemt een bijbel in zijn handen en struint als het personage pastoor Azuike de straten van Lagos, Nigeria af. Omarmt argeloze voorbijgangers, brult ‘Amen!’ en vraagt tussen neus en lippen door wat de mensen nou vinden van die wet. Het resultaat, een filmpje van amper twee minuten, zet hij online.
Sinds Azuike in 2011 de eerste aflevering van What’s Up Africa (WUA) maakte, is de satirische videoblog razend populair geworden onder Afrikaanse jongeren. Inmiddels staat de teller op meer dan honderd afleveringen die bij elkaar een miljoen keer zijn bekeken. Wekelijks trekken zijn ‘vlogs’, korte sketches geïnspireerd op de Daily Show van Jon Stewart (‘een comedy-God’), tienduizenden bezoekers uit heel Afrika en de diaspora. Binnenkort is WUA in 42 Afrikaanse landen ook op televisie te zien.
En dat terwijl Azuike in Amsterdam woont – na wat omwegen, dat wel. Hij werd geboren in Nigeria en groeide op in Londen. Werkte ooit als advocaat in Singapore en New York, maar nam ontslag en verhuisde naar Amsterdam. Eenmaal hier hielp een kennis hem aan een stage bij Radio Netherlands Worldwide (RNW, voorheen de Wereldomroep). Hij is niet meer weggegaan. What’s Up Africa wordt dan ook door RNW geproduceerd. De BBC klopte onlangs aan voor een coproductie.
Het succes van WUA heeft er niet per se mee te maken dat hij zelf nou zo grappig is, zegt Azuike. ‘Het duidt op een gebrek. Satire op televisie is nog altijd zeldzaam in Afrika.’ Niet zo gek ook. Wie in, om maar een voorbeeld te nomen, Gambia openlijk grappen maakt over president Yahya Jammeh, riskeert al snel opgepakt te worden wegens laster. Satire is een krachtig wapen, vindt Azuike. ‘Door machtige personen op de hak te nemen, doorbreek je hun schijn van onaantastbaarheid.’
Neem de antihomowetgeving in Nigeria. ‘Als de bevolking op televisie een overheidsfunctionaris ziet, strak in pak met een serieus gezicht, die zegt ‘homoseksualiteit is een ziekte’, dan is dat nogal intimiderend. Met satire kun je iemand laten lachen om precies dezelfde situatie, door erop te wijzen dat de gedachtengang achter de wet belachelijk is.’ Zo meldt Azuike zich in de betreffende blog ziek voor werk. ‘Sorry baas, ik kan vandaag niet komen. Ik voel me homoseksueel.’
Er speelt nog iets mee. Azuike ergerde zich mateloos aan de wijze waarop in de Westerse media nog altijd de clichés over Afrika domineren. ‘Óf het gaat over oorlog, hongersnood, algemene wanorde. Óf het is het andere uiterste, Africa is rising. Alles wat niet in dat plaatje past, is niet interessant.’ Natuurlijk zijn er uitzonderingen, zegt Azuike. ‘Maar over het algemeen overheerst bij westerse redacteuren een gebrek aan nieuwsgierigheid en urgentie om dieper te graven.’
Neem de berichtgeving over Zuid-Soedan, waar in december gevechten uitbraken tussen rebellen en het regeringsleger. ‘Binnen een week kopte The Guardian over een ‘gefaalde staat’. Meteen werd het woord ‘stam’ gebruikt. Terwijl het niet zo is dat dit land plots uit elkaar is gevallen. In feite kun je de problemen terugvoeren tot de tijd dat koloniale heersers grenzen door Afrika trokken. De VN heeft bepaalde groeperingen jarenlang gesteund. Dat soort analyses wil ik lezen, maar die krijg je niet snel.’
In WUA moeten daarom niet alleen corrumperende ambtenaren het ontgelden, Azuike pakt ook de westerse media aan. Zo steekt hij in een aflevering van begin dit jaar de draak met een tweet van The Guardian. Daarin wordt verwezen naar een artikel van Daniel Howden, ‘de eerste westerse journalist in Zuid-Soedan’. Alle Afrikaanse journalisten kunnen het land dus rustig verlaten, schampert Azuike in het filmpje.
Zelf noemt hij zich liever geen journalist. Ook geen comedian. ‘Zonder die labels heb ik meer vrijheid. Ik voel me eerder een commentator.’ Het is niet altijd even gemakkelijk om zo lichtvoetig met zware onderwerpen om te gaan. ‘Ik herschrijf het script net zo lang tot ik tot de kern te pakken heb. Mijn filmpjes duren maar twee minuten vanwege de trage internetsnelheid in delen van Afrika, dan kan ik niet gaan zitten bazelen.’
Soms zijn er ook twijfels. Mág hij hier wel grappen over maken? Zoals de schietpartij in Westgate, het winkelcentrum in Nairobi, waarbij in 2013 72 mensen omkwamen. Het viel Azuike op dat de Keniaanse vicepresident William Ruto, die op dat moment voor het Internationaal Strafhof terecht stond, de gebeurtenis probeerde te politiseren. ‘Daar wilde ik op inzoomen.’ Dus knipte hij fragmenten uit de persverklaring van Ruto waarin de politicus het ‘spijtig’ noemt dat de aanslag was ‘gepland’ tijdens zijn aanwezigheid in Den Haag. ‘Ah nu snap ik het’, reageert Azuike in de video. ‘De aanslag is de schuld van het Strafhof.’
Vroeger schrok hij weleens terug voor dat soort ‘grote’ onderwerpen, nu is hij zelfverzekerder. ‘Ook omdat ik me realiseer dat ik vanaf hier bepaalde grenzen kan overschrijden. Ik wil niet bang zijn om kritisch over issues te praten.’ De eerste reactie onder zijn Westgate-video was meteen raak. ‘Een jongen schreef: ‘Man, hoe kun je? Heb je geen hart?’ Even dacht ik, hij heeft gelijk.’ Maar duurde het niet lang of de een na de andere positieve reactie stroomde binnen.
Dat is ook typerend voor zijn volgers, zegt Azuike. ‘Als iemand over een onderwerp zegt dat het ongepast of beledigend is, reageren anderen massaal door te zeggen dat het juist belangrijk is dat ik dat bespreek. Dat verzekert mij ervan dat ik het goede doe.’
